Hartrevalidatie voor SCAD patiënten

Revalidatie na een SCAD

Als gevolg van een spontane coronaire arteriële dissectie (SCAD) is een (dreigend) hartinfarct ontstaan. Na een dergelijke gebeurtenis is het gebruikelijk dat een hartrevalidatieprogramma wordt gestart. Hartrevalidatie wordt door bijna elk Nederlands ziekenhuis aangeboden.

In het programma wordt aandacht besteed aan lichamelijke en psychosociale vaardigheden van de betroffene. Het programma is multidisciplinair en bestaat o.a. uit fysieke training, psychosociale begeleiding, lotgenotencontact en informatie over een gezonde leefstijl.

Een hartinfarct na SCAD onderscheidt zich echter van klassieke hartinfarcten en vraagt om een specifieke aanpak. De vaatwand van de kransslagader is anders aangedaan; de vaatwand is gespleten (dissectie) in plaats van dichtgeslibd door verkalking. Dat betekent dat de kransslagader door een SCAD minder belastbaar is. Een ‘standaard’ hartrevalidatieprogramma met intensieve fysieke trainingscomponenten is daarom niet geschikt.

Doel van het revalidatieprogramma
Verbeteren van de fysieke en psychosociale conditie waarbij zoveel mogelijk zelfstandigheid en kwaliteit van leven herwonnen wordt. 

De belangrijkste elementen van een revalidatieprogramma na een SCAD

Begeleiding door Specialisten (indien mogelijk)

  • Het is belangrijk om samen te werken met een team van cardiologen en revalidatie-deskundigen die bekend zijn met SCAD.

Fysieke activiteiten

  • Het programma en opbouw hangt af van een aantal factoren:

    1. de ernst en locatie van de dissectie,

    2. de aanwezigheid van andere risicofactoren of hartziekten,

    3. de reactie op de revalidatie.

  • Een fysiotherapeut, gespecialiseerd in hart- en vaataandoeningen en (liefst) bekend met SCAD, kan ondersteunen met het opbouwen van veilig en verantwoord bewegen.

  • Vermijd intensieve cardio- of krachtoefeningen in de eerste zes weken! (Houd rekening met de belastbaarheid van de kransslagader)

  • Start met lichte cardio-oefeningen onder begeleiding, zoals wandelen of rustig fietsen.

  • Het opbouwen van de intensiteit van het bewegen nauwlettend in de gaten houden, waarbij hartslag en bloeddruk regelmatig gecontroleerd worden.

    1. Als veilige hartslag geldt 50 – 70% van de maximale hartslag (HR). Max HR = 220 – leeftijd.

      Dit kan worden aangepast op basis van persoonlijke conditie, medicatie (bv bètablokkers) en medische richtlijnen. Als bètablokkers worden gebruikt dan kan de Borg-schaal (gevoel van inspanning) i.p.v. hartslag worden gebruikt.

    2. Streefwaarde van de systolische bloeddruk (bovendruk) is 160-170 mmHg tijdens inspanning en de diastolische druk (onderdruk) mag niet meer dan 10- 15 mmHg tijdens inspanning stijgen.

    3. Bij symptomen zoals pijn op de borst, duizeligheid en vermoeidheid moet de inspanning worden verminderd of gestopt.

  • Na verloop van tijd kan het bewegingsprogramma aangepast en uitgebouwd worden (bv met sport- en spelactiviteiten)

  • Richtlijnen voor het tillen van gewichten:

    1. Acute fase (eerste paar weken): vermijd het tillen van voorwerpen > 2 – 5 kg. (voorkom pieken in de bloeddruk waardoor de kransslagader kan genezen),

    2. Herstel- en revalidatiefase (enkele weken tot maanden): start met lichte gewichten (<5 – 10 kg), afhankelijk van conditie en medisch advies.

    3. Langetermijnfase: licht tot matig gewichtheffen in gecontroleerd trainingsprogramma. Liever oefeningen met meer herhalingen en minder gewicht (vermijd pieken in de bloeddruk).

      Zwaar tillen en explosieve activiteiten kunnen pieken in de bloeddruk veroorzaken en schadelijk voor de kransslagaders zijn. Als veiligheidsgrens geldt 10 – 15 kg bij routinematige activiteiten (boodschappen, lichte fitness), tenzij de cardioloog expliciet anders adviseert.

      Na een jaar of langer kan het tillen van gewichten opgebouwd worden tot 20 – 25 kg, afhankelijke van conditie en medisch advies.

  • Grenzen voor fysieke activiteiten en tillen van gewichten kunnen in overleg met de cardioloog of fysiotherapeut bepaald worden.

Ademhaling en Ontspanningstechnieken

  • Ontspanningstechnieken, ademhalingsoefeningen, mindfulness en yoga kunnen helpen bij het beheersen van stress.

  • Persen verhoogt de bloeddruk – blijf daarom rustig doorademen tijdens tillen.

Psychologische Begeleiding

  • De psychosociale begeleiding is geïndiceerd om de specifieke emotionele risicofactoren bij SCAD aan te pakken; het verminderen van stress en voorkomen van hartproblemen in de toekomst.

  • Counseling en/of cognitieve gedragstherapie om angst en stress te verminderen.

  • Adequaat omgaan met stress is belangrijk. Stress en forse inspanning zijn risicofactoren voor herhaling.

  • Het doormaken van een SCAD kan, zowel voor de betroffene als de directe omgeving (partner, kinderen, etc.), emotioneel zwaar zijn. Het kan angst voor herhaling en veel andere vragen oproepen. Psychologische begeleiding, individueel of in groep, kan ondersteunen bij verwerking.

Gezonde Leefstijl en Voeding

  • Educatieve sessies over gezonde voeding en een actieve leefstijl. Gezonde voeding en fysieke activiteiten dragen bij aan het herstel en behoud van hart-, vaatgezondheid.

  • Vermijd roken en overmatig alcoholgebruik.

Controle

  • Regelmatige controle door een cardioloog om het herstel en medicijngebruik te evalueren en nieuwe klachten te voorkomen.

  • Periodieke onderzoeken zoals echo’s en/ of inspanningstesten kunnen het herstel monitoren.

Educatie over SCAD

  • Kennis over SCAD en risicofactoren helpen bij het maken van bewuste keuzes in de toekomst. Dit omvat o.a. het leren herkennen van signalen.

  • Luister naar je lichaam: stop direct bij symptomen zoals pijn op de borst, duizeligheid of ongewone vermoeidheid.

Algemeen

  • Peer-ondersteuning door lotgenoten kan bijdragen aan diverse bovenstaande elementen in het programma.

  • Bij een SCAD-revalidatieprogramma is het belangrijk om goed naar je lichaam te luisteren en niet overmatig te willen presteren. Elk revalidatieprogramma wordt individueel aangepast en begeleid door een multidisciplinair team dat, zo mogelijk, ervaring heeft met SCAD.

  • Het betrekken van de directe familieleden, zoals een partner, kinderen, ouders, etc. in het programma wordt als erg zinvol ervaren.

Tekst: Angeline Heida

Bron; OpenAI. (2024) ChatGPT (v2.0) Revalidatie na SCAD. Geraadpleegd op 06-12-2024

Adviezen bij een spontane scheur in de kransslagader (SCAD)

Inleiding
U bent opgenomen binnen het Thorax Centrum Twente omdat u een SCAD (Spontane Coronaire Arterie Dissectie) heeft doorgemaakt. Een SCAD is een zeldzame aandoening waarbij verschillende lagen van de vaatwand los van elkaar raken of scheuren, dit noemen wij een dissectie. Hierdoor kan er een bloedvat afgesloten raken en een hartinfarct veroorzaken. Over het algemeen zijn patiënten met een SCAD relatief jonge vrouwen. Op de afdeling heeft u adviezen gekregen over uw herstel, in deze folder hebben we deze adviezen voor u op een rij gezet.

Algemeen
Voor het bevorderen van uw herstel is voldoende slaap, regelmaat, gezonde voeding en voldoende lichaamsbeweging belangrijk. De algemene adviezen van het voedingscentrum kunnen u hierin helpen.

Normale verschijnselen na een SCAD
▪ Veranderde emoties (gevoel van angst, depressie, stress)
▪ Pijn op de borst (angina pectoris) op korte- en lange termijn
▪ Verminderd lichamelijk en mentaal functioneren na ontslag

Bewegen
Na het optreden van een SCAD hebben een groot aantal patiënten angst om weer te gaan bewegen. Tevens kan er conditieafname optreden waardoor u uw dagelijkse activiteiten misschien minder goed kan uitvoeren. In principe heeft de kransslagader ongeveer 6 weken nodig om goed te genezen. Daarom wordt voor die periode aangepast onderstaand schema voorgesteld. Daarbij zijn de volgende opmerkingen van toepassing:

‘Voelt het goed, dan is het goed!’
‘Zo lang u kunt blijven praten in volledige zinnen tijdens het bewegen, kunt u doorgaan.’
‘Gebruik uw gezond verstand.’

Aanbevolen

▪ Hartrevalidatie (2x perweek). U kunt hiervoor aangemeld worden.

▪ 5-7 dagen per week 30-40 minuten wandelen of fietsen zonder uitgeput te raken.

▪ Dagelijkse activiteiten uitvoeren, mits het goed aanvoelt.

▪ Krachttraining met weinig weerstand en veel herhalingen.

Voorzichtig zijn met

▪ Yoga oefeningen in de maximale rekpositie.

▪ Krachttraining waarbij het veel moeite kost (vrouwen tot 9kg en mannen tot 23kg).

▪ Uithoudingsvermogen training. 

Vermijden

▪ Vastzetten van de ademhaling, waarbij je niet uitademt maar wel druk opbouwt.

▪ Langdurige activiteiten met hoge intensiteit of waarbij veel druk wordt opgebouwd.

▪ Contactsporten (voetbal, vechtsporten, basketbal, volleybal).

▪ Sporten op competitieniveau.

▪ Activiteiten die tot uitputting leiden (racen, hoog intensiteit interval training ‘HIIT’, crossfit, tuin omspitten).

▪ Plotse toename van lichamelijke activiteiten zonder warming-up.

▪ Extreme temperaturen (sauna/hot yoga, koude temperaturen).

Bent u bovengenoemde 6 weken goed doorgekomen, dan kunt u uw normale bewegingsactiviteiten weer oppakken. Wel geldt nog de aanbeveling om gedurende de eerste 3 maanden na het optreden van een SCAD, weerstandstraining te vermijden.

Fietsen en/of autorijden
Het is afhankelijk van de mate van beschadiging aan uw hart wanneer u volgens de regelgeving van het CBR weer aan het verkeer deel mag nemen. Vraag dit ook aan uw arts.
Bij een beperkte beschadiging en als u geen pijn op de borst meer heeft tijdens het bewegen, mag u meteen weer deelnemen aan het verkeer (alleen als dit ook goed voelt voor uzelf).
Bij een sterke afname van de pompkracht van uw hart bent u volgens de regels van het CBR 4 weken niet rijbevoegd. Fietsen is meestal eerder weer mogelijk dan autorijden. De één herstelt sneller dan de ander. Het is daarom verstandig om goed naar uw lichaam te luisteren.

Roken
Roken is ongezond en schadelijk voor uw hart en bloedvaten. Probeer te stoppen met roken.
Tijdens uw opname heeft u al een aantal dagen niet gerookt. Houdt vol!
Heeft u hierbij hulp nodig? Geef dit aan bij uw huisarts of bij de hartrevalidatie.

Psychische gevolgen
Een SCAD is een ingrijpende gebeurtenis, wat gevoelens kan geven van onzekerheid over de toekomst. U kunt na thuiskomst last krijgen van onrust, angst en zelfs depressie. Het is belangrijk dat u deze gevoelens niet voor uzelf houdt. Maak het bespreekbaar met uw partner en/of naasten.
Geef het ook aan op de hartrevalidatie.

Partner/ naasten
Uw partner en/of naasten hebben ook een intensieve periode achter de rug. De leefregels en adviezen voor thuis zijn voor beiden wennen. Het kan voorkomen dat u meer prikkelbaar en opstandig bent. Maak ook dit bespreekbaar met elkaar.

Hartrevalidatie
Na uw SCAD wordt u aangemeld voor hartrevalidatie. Dit start ongeveer zes weken na ontslag uit het ziekenhuis. U leert hier omgaan met de gevolgen van uw aandoening. Ook leert u uw eigen grenzen kennen en leert u omgaan met emoties. Voor de start van de revalidatie wordt er een inspanningstest afgenomen en krijgt u een intakegesprek. Samen met u en uw partner en/of naaste wordt er een behandelplan geschreven gericht op uw herstel. U kunt deelnemen aan fysiotherapie en sessies volgen over voeding, ontspanning en ademhalingstechnieken. Volgt u de hartrevalidatie vanuit MST, worden alle kosten vergoed vanuit de basisverzekering. Gaat u trainen bij een (eigen) fysiotherapeut, kan het zijn dat u hiervoor kosten moet betalen.

Werkhervatting
Het moment van werkhervatting is voor iedereen verschillend. Het hangt af van uw werk en eigen gevoel. Bespreek de werkhervatting met uw werkgever en de bedrijfsarts. Uw fysiotherapeut kan u hierin adviseren tijdens de hartrevalidatie. Ga niet direct volledig aan het werk, maar probeer dit rustig op te bouwen.

Vakanties
Op vakantie in Nederland is in principe kort na ontslag weer mogelijk. Vakanties in het buitenland kunnen het beste wat later worden gepland. Bespreek dit bij twijfel met uw cardioloog. Het is belangrijk dat u voldoende medicijnen en uw geneesmiddelenkaart van de apotheek meeneemt.


Bron: MST Medisch Spectrum Twente en Thorax Centrum Twente